دومین نشست حلقه فلسفه،۱۳مرداد۱۳۹۲ خورشیدی،۲۶ رمضان، ساعت ۹ شب، کافه گرامافون:
فردا شب
شب بعد در کافه گرامافون که فضای کافه های پاریس انتهای قرن نونزدهم و ابتدای قرن بیستم را دارد دور میزهای مدور گرد هم آمدیم و شاممان را از روی منوی چاپ شده بر صفحه های گرامافون سفارش دادیم که این بار مسابقات پرتاب دیسک المپیک یونان باستان را به یادآورد! و مستقیم رفتیم سراغ منون که در نشست قبل ناتمام ماند. به شخصه وقتی از فلسفه یونان باستان صحبت می کنم حس وجد دارم و سبکبالی از نوعی بازگشت به سرچشمه های (شعار رنسانسی ها) زلال اندیشه بشر.
در منون که از رساله های دوره دوم آثار افلاطون است به ظاهراز فضیلت بحث می شود. اما همین رساله کوچک که محل مراجعات رساله های آکادمیک بسیاری است در بر دارنده تئوری های افلاطون یا اشاراتی به آنها و نکات قابل توجه دیگری است که آنها را فهرست وار مطرح کردم و بعضی منجر به بحثهای بیشتری شد:
- مساله کلی و جزیی: این مساله را افلاطون با مثالهایی از زنبوران عسل و شکلهای هندسی و انواع فضیلت هاکه منون مثال زده است توضیح می دهد. مساله کلی بعداتاریخی به درازای قرون وسطی یافت. و از مباحث کلیدی آن دوران شد.
- نظریه یاد آوری: این نظریه معروف افلاطون است که او با بیرون کشیدن قضییه فیثاغورث از زبان غلام منون آن را بیان می کند. رساله منون به خاطر این مساله معروف است. نظریه یاد آوری به تئوری عالم مثل افلاطون ربط پیدا می کند. آیا این دو تئوری امروزه قایل دارد. شاید مثال افلاطون از قضیه ریاضی تامل برانگیز باشد و نه به این خامی ولی نظریه افلاطون بعدها درعرفانها و تئوری های فیزیک جدید به نوعی باز طرح می شود.
- تئوری جاودانگی نفس: از نتایج مستقیم نظریه یاد آوری است که ما را درباره به نظریه مثل می رسانند. در حلقه بعد نظریه مثل را از جمهوری می خوانیم.
- نفس چند بار به جهان آمده است: یاد آور نظریه تناسخ و نظر برخی عرفا است.
- نظریه برابری زن و مرد: برابری در توانایی فضیلت مند بودن و توانایی کسب دانش (یاد آوری دانش) این مطلب که در منون اشاره ای بدان رفته در جمهوری به صراحت طرح می شود. امروزه در قرن اتم این نظریه بعد از مبارزات فمینیستی تا حدودی می رود که در بعضی کشورها جایی برای خود باز کند می توان گفت افلاطون از طلایه داران فمینیسم بود.
- نظریه برابری غلام و انسانهای آزاد: در فضیلت مندی و کسب دانش (یاد آوری دانش) که مورد آخر را افلاطون عملا با آن غلام اجرا می کند. دو پا بعدها با مبارزات خونین ضد تبعیض نژادی توانسته به قوانینی دراین جهت دست پیدا کند.
- این نظریات کاملا مخالف با شرایط و عقاید جاری جامعه آتن آن روز درباره زنان و بردگان بود حتی مخالف با عقاید تاریخ طولانی فکری بعد از افلاطون. این قابل توجه کسانی که نظریات سخیف بزرگان و نخبه های فکری هر دوره تا به امروز را در این موارد متاثر از شرایط جامعه آنها می دانند.
- نظریه جنجال برانگیز در اخلاق افلاطون: که عمل نادرست، صرفا خطای عقلانی است . افلاطون هیچ مفری به عنوان غریزه یا وسوسه باقی نمی گذارد.
- افلاطون در منون می گوید که با پرسش از غلام اگر وقت می داشت می توانست همه دانش را در او پدید آورد. برای من این حرف یاد آور نظریات اخیر در هرمنوتیک است که واقعه فهم با پرسش رخ می دهد! و توصیه های روانشناسان ومشاوران تحصیلی در اینکه با طرح پرسش از متنی ومطلبی که یاد می گیرید به یادگیری و یاد آوری خود کمک کنید.
- افلاطون از این رهگذر توصیه ای به معلمان و برای دستگاه آموزش و پرورش دارد که وظیفه آنها یادآوری است و نه صرفا بیان دانش . و تعلیم یک فرآیند دو سویه است که در واقع یاددادن اندیشیدن است نه اندیشه.
- افلاطون ضمن جستجوی تعریف برای فضیلت، شرایط تعریف درست را جستجو می کند که مثلا یکی حذف حشو است. ارسطو بعدا آن را فرموله می کند.
- برهانهای منطقی در رساله های افلاطون از نوع استدلالات قیاسی و در کلامی زیبا مطرح شده برهانهای این رساله بیشتر از نوع برهان خلف بود.
- توجه افلاطون به ریاضیات در این رساله هم در سوال از غلام پیداست و در شعار سر در آکادمی. مفاهیم محض ریاضی جزو آموزشهای سطح بالای فیلسوف شاهان قرار گیرد این را افلاطون در جمهوری مطرح می کند.
شاید فضیلت دیگر سوال بشر امروز نباشد اما افلاطون با باز کردن این دریچه پنجره های بازو بسته دیگری نشان داد. که متفکرین تلاش کرده و می کنند بتوانند از ورای آنها چشم اندازهای بیشتری را ببینند.
چگونه افلاطون به طرز اعجاب انگیزی جلوتر از زمان خودش حرکت می کرده است؟ و در مواردی خلاف جهت رودخانه شرایط آتن شنا می کرد. بشر همیشه رو به پیشرفت حرکت نمی کرده است. اگر چنین نتیجه ای بگیریم پس چه چیز بشر پیشرفت می کند؟
و چرا یونان بعد از آن تمدن درخشان که بنیان آنچه ساختاری بنیادی برای فرهنگ اروپا و آنچه امروز به عنوان غرب خوانده می‌شود به حساب می‌آید به لاک سکوت خزیده و حتی سیاست های ریاضت اقتصادی اجرا می کند؟
در باره این سوالات فکرکنید. و نظر بدهید.
در ضمن در باره مکان بر گذاری جلسه بعد هم نظر بدهید. با توجه به اینکه باید میزهای آن طوری باشد که در مقابل کوبیدن مشت مقاومت کند. البته کافه نادری به این نیاز در دهه های ۳۰ و ۴۰ و جو آن روزها، با نصب سنگ روی میزها پاسخ گفته بود. چرا که در گرماگرم بحث سیاسی کافه نشینان با عصبانیت روی میزها می کوبیدند!
بهره بردم از این مطلب.عالی بود
یک درخواست داشتم اگر امکانش هست البته . میخواستم بدونم که ساعت شروع حلقه رو میشه کمی عقب تر بیارید که برای من که از کرج میام برگشتم با مشکل نباشه؟البته جمع هر نظری داشته باشن من وظیفه دارم خودم رو با برنامه هاشون تنظیم کنم اما این فقط یه پیشنهاده که به من کمک بزرگی میکنه.
ممنون از لطف شما
خواهش می کنم.
زمان حلقه در نشستهای قبل به علت مصادف بودن با ماه رمضان بعد از افطار بود در ایام دیگر حدود ساعت ۶ برگزار می شود جزییات به اطلاع خواهد رسید.