معرفی مختصر کتاب “اندیشه آزادی(نگاهی از منظر اقتصاد سیاسی به تجربه ایران معاصر)”
نویسندگان : محمد طبیبیان، موسی غنی نژاد، حسین عباسی علی کمر
انتشارات پیشبرد
کتاب “اندیشه آزادی” کتابی است که از منظر اقتصاد سیاسی به معضل عقب ماندگی ایرانیان نظرافکنده است. نویسندگان کتاب برآنند تا به این پرسشها پاسخی درخور داده شود که چرا خردورزی دنیای مدرن نتوانسته در کشور ما ریشه دواند؟ چرا تجربه های بسیار برای استقرار حکومت قانون، ایجاد نهادهای مدرن و در نتیجه پیشرفت سیاسی و اقتصادی طی یک قرن اخیر با شکست مواجه شده است؟ چرا آرمانهای یکصد سال پیش مانند حکومت قانون هنوز تحقق نیافته و امروز به صورت یکی از هدفهای اصلی اصلاحات سیاسی مطرح می شود؟ برای پاسخ بدین سوالات کتاب در 7 فصل تنظیم شده است. در 3 فصل ابتدایی کتاب به بررسی تاریخی اندیشه ایرانیان پرداخته شده است. در این فصول درمی یابیم که مدرنیته نزد ما ایرانیان محصول تحولی درونی نبوده است. ما تنها ظواهر مدرنیته را برگرفته ایم غافل از آنکه مولفه اصلی مدرنیته، خردورزی مبتنی بر اصالت و کرامت فرد انسانی است. غافل شده ایم از آنکه انسان به سبب انسان بودنش ارزشمند است. غافل شده ایم از آنکه دایره انسانیت دایره فراخی است که انسانهای متکثر را در خود جای می دهد. در نتیجه ی این غفلت بزرگ به جای تاکید بر روی آزادی های فردی بر استقلال طلبی انگشت تاکید نهاده ایم. در گذشته تاریخی ما کم نبوده اند حاکمانی که به بهانه حفظ استقلال، بدترین حکومت‌های استبدادی را در کشور برقرار کرده اند. بی‌جهت نیست که نهضت مشروطیت، با پشتیبانی اولیه روشنفکران و سیاستمداران استقلال‌طلب به استبداد رضاخانی می‌انجامد و در نهضت ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق، آزادی و دموکراسی فرع بر اصل بیگانه ستیزی قرار می‌گیرد. و چنین بوده است که همواره به جای مبارزه با استبداد با مستبد به مبارزه پرداخته ایم، به جای ارائه ساختار بر افراد تکیه کرده ایم فلذا هر بار استبدادی را برچیده ایم و استبدادی دیگر را جایگزین آن کرده ایم. و چه زیبا فصل اول کتاب نام گذاری شده است “اژدهای هزار نقش:دگردیسی در چهره استبداد کهن”.
در 4 فصل بعدی کتاب مهمترین عناصر تشکیل دهنده اندیشه مدرن و به تبع آن جامعه مدرن آشنا می شویم. در این فصول در می یابیم که:
“آزادی به معنای رهایی از همه قید و بندها نیست، بلکه به معنای مصونیت از تحمیل اراده های فردی و زورگویی دیگران است. آزادی آن است که در حدود قانون بتوانیم هر چه می خواهیم بکنیم و در اعمال خود محکوم و تابع اراده متغیر، و خودسر فرد دیگر نباشیم.”
در این فصول به فکر فرو می رویم که:
“ثروت بر خلاف تصور قدما، مقدار ثابت و داده شده ای در طبیعت نیست، بلکه عمدتاً بستگی به کار و تلاش انسانها دارد. پس مسئله اصلی و اولیه، توزیع ثروت آنگونه که در اندیشه کهن تصور می شود(عدالت توزیعی)نیست، آنچه از درجه اول اهمیت برخوردار است مسئله تولید یا افزایش ثروت است.”
در این فصول آشنا می شویم که وظایف دولت چیست؟ حکومت قانون چیست؟ حق مالکیت فردی چیست؟ و…
و اینگونه است که با خواندن این کتاب ساده اما عمیق، دریچه ای نو در تفکر آدمی گشوده می شود و ما از “اندیشه آزادی” به “آزادی اندیشه” می رسیم!
