آزادی و بیان

با انقلاب مشروطیت در ایران اندیشه­ های متعددی به این مرز و بوم راه یافت. اندیشه هایی که افشره آنها از انقلاب کبیر فرانسه اخذ شده بود. با ورود این اندیشه ها به ایران رویکردهای متفاوتی در قبال آنها از سوی افراد و گروه های گوناگون اتخاذ شد. رویکردهایی که بررسی آنها خود موضوعی جذاب و عمیق است. در این نوشتار درصددم تا به بررسی مجمل یکی از این مفاهیم بپردازم و آن مفهوم فربه “آزادی بیان” است. مفهومی که همچنان ابهام انگیز بوده و هیچگاه محدوده های آن مشخص نشده است. رویکرد تفسیری من استفاده از گزاره “حقیقت آسان یاب نیست” می باشد.

زیر بنای فکری اول : حقیقت آسان یاب است.

اگر به تاریخ، نظری تحلیلی بیافکنیم در می یابیم که در جوامع قدیمی جلوی ابراز عقیده پاره ای از متفکران گرفته می شد با این عنوان که شما سخن باطل می گویید. در مقابل نیز متفکران احتجاج نمی کردند که ما حقِ آزادی بیان داریم بلکه می گفتند ما که سخن حق می گوییم، چرا به ما اجازه نمی دهید که سخنِ حقمان را بیان کنیم. به عبارتی پیش فرض اساسی طرفین این بود که آدمی حق دارد اندیشه خود را بیان کند در صورتیکه که اندیشه اش حق باشد نه باطل. پر واضح است که دو طرف منازعه بدین پیش فرض اعتقاد راسخ داشتند که حقیقت آسان یاب است و علاوه بر آن حق با آنهاست نه با طرف مقابل.

زیر بنای فکری دوم : حقیقت آسان یاب نیست.

عصاره اندیشه آزادی بیان در دنیای جدید به کلی متفاوت است با آنچه در پیش آمد. اگر به این پیش فرض قائل باشیم که حقیقت آسان یاب نیست لذا نمی توان در ابتدای امر جلوی بیان اندیشه ای را گرفت به این دلیل که آن اندیشه باطل است. به بیانی دیگر چون حقیقت آسان یاب نیست لذا حقیقت، تنها در دست یک گروه یا فردی خاص نیست. هیچ فرد یا گروهی نمی تواند ادعا کند که تمام آنچه من می گویم حقیقت است و تمام حقیقت هم در آستین من است و دیگران تماما باطل می گویند. با پیش فرضهای ذکر شده آدمیان حق دارند که اندیشه خود را بیان کنند چه حق باشد و چه باطل.

دقیقه اول: “دنیای قدیم” بار معنایی منفی و “دنیای جدید” بار معنایی مثبت ندارد.

دقیقه دوم: گزاره های ذکر شده تنها اخباری اند نه ارزشی.